SarajevoJazz

Sarajevo Jazz Memories (1950 - 1960)

Zagorac home

Zahvaljujuci digitalnoj magiji Borisa Popovica ljudi na slikama su prepoznatljivi.

Svira Dobar Jazz (Sloga Sarajevo 1950 - 1960)

(hope to have English version at some point)

Negdje pocetkom 2004 sam dobio email od Edina Bihorca, studenta muzicke akademije iz Sarajeva, u kojem me je zamolio da mu posaljem nekoliko rijeci o zivotu i radu moga oca Dejana Zagorca. Ti detalji su mu trebali da upotpuni diplomski rad o istoriji i razvoju Jazz muzike u Sarajevu. Tek sam tada shvatio koliko zaista malo znam o tom periodu 50-60-tih godina proslog stoljeca kada se u Sarajevu plesao swing i svirao bebop, period koji se polako brise iz sjecanja sadasnjih generacija. Da ne bi bas sve palo u zaborav, zamolio sam prijatelja mog oca, cika Acu Terzica, koji je ucestvovao u radu ranih jazz orkestara, da napise par rijeci o tim danima. Ispod slijedi originalni e-mail cika Ace Terzica sa skaniranim slikama izblijedjelih originala.

Slavko Zagorac - Cile

E moj Cile,

Nadam se da ce ovo nabrajanje biti dovoljno za pocetak rada tvog kolege. Vjeruj da nije lako zapoceti pisanje sa ove vremenske distance, pogotovo sto nemam sa kim da se konsultujem u pogledu datuma i imena. Stoga sam se opredijelio za period 1950-1960. god. tj vrijeme kada smo zajednicki ulagali napore da odsviramo tih svojih 10 godina. I pored svih nedaca, losih instrumenata, nedostatka pisanog kvalitetnog materijala, svi skupa smo se trudili da “spasimo za svoje duse” poneku kompoziciju ili dio aranzmana kako bismo ga mogli interpretirati. Tako je nastao I zapis Undecided koji nam je drugim –B-korusom zadavao posebne muke. Slicno je bilo I sa materijalima za big band gdje smo nastojali da “skinemo”Basie-vu Litl Darlin’ itd. Osipanje sastava kada je Dejan otisao u Bgd ili u Njemacku imalo je stagnatne reperkusije na cjelokupan muzicki zivot. Sreca je da su to bila kratka odsustvovanja sa scene, sto je nadoknadjeno pri povratku I donosenju novih ideja.

Slika 1. Sloga, s lijeva na desno: Dule Pejnovic (trombon), Svabo-Sabic Miroslav (truba), Dejan Zagorac (klarinet), Bujic Branislav (gitara), Aco Terzic (bubanj), Miso Zivojnovic (kontrabas);

Pocetkom 1946. godine, neposredno po okoncanju II Svjetskog rata, aktiviran je rad kulturno-prosvjetnih drustava. Omaldinskom drustvu, koje se zvalo “Miljenko Cvitkovic”, pripala je zgrada predratne Sloge, u kojoj su zateceni instrumenti pogodni za formiranje plesnog orkestra. Nakon nekoliko okupljanja,sto se moglo tretirati kao proba, ispostavilo se da predstoji odlazak na ljetovanje – na more u Budvu, pa se veoma ozbiljno pristupilo uigravanju repertoara I dopisivanju partitura za cjelokupan sastav – tri saksafona, dvije trube, trombon, klavir, harmonika, bas, gitara I bubnjevi.

Sa takvom postavom se krenulo na more. Probe su zapocele u vozu ali su ozbiljne poteskoce bile veoma los kvalitet instrumenata, muzicka polupismenost sastava, i niz drugih nepodobnostina. Uglavnom, liniju saksafona su sacinjavali Miso Milic, Zdravko Podolsak, Mica (prezimena mu se ne sjecam), trube su svirali Vjekoslav Valcl i Kavalec Dragutin, trombonista je bio Serif Voloder, klavirista Niksa Dabovic, harmonika Srdjan Matijevic, basista Bato Milosevic, gitara Miroslav Stajic I bubnjevi Jug Milic.

Dolazak u Budvu obiljezio je Valcl koji je sa palube broda odsvirao nekoliko taktova iz Travijate (..sad pijmo nek’ casa se blista u ruci – sto nema vez sa jazzom ali bilo nestosto je Valcl sigurno svirao). Probe su nastavljene, skrpljen je repertoar od nekoliko kompozicija, jedna je bila Vece u drustvu, Srdjana Matijevica,kojima se nastupilo na otvorenoj terasi hotela Avala. Pauze izmedju “nastupa” velikog orkestra popunjavane su nastupom malog sastava.

U to vrijeme u Sarajevu je svirao Slavko Hitri koji je formirao veoma elastican sastav koji mu je omogucavao da pored muzike karakteristicne za kafanu redovno prati I zbivanja u zabavnoj I jazz muzici. Muzicirajuci sa Aleksandrom-Leckom Nikolicem i nizom muzicara istovjetnog prezimena, Hitri je u to vrijeme bio veoma prihvatljiva figura muziciranja koje je objedinjavalo melos starogradskog sarma, zabavnoe muzicke I jazz–a.

Nekako istovremeno nastojalo se da se pri Radio Sarajevu formira zabvni orkestar. Ti napori su postizali uspone i padove, iako je bilo evidentno da se bez solidnog instrumenatlnog ekipiranjala institucija velikog zabavnog orkestra ne moze bazirati na instrumentima koji poticu sa kraja XIX i pocetka XX vijeka. (Ova napomena ce tek u osmoj dekadi XX vijeka prestati da bude aktuelna.)

Medjutim, nastojanja da se formira veliki zabavni orkestar pri Radio Sarajevu, poticala su mladju generaciju muzicara da aktivnim radom pokusaju izboriti mjesto u tom sastavu. S obzirom da je u tom vremenu doslo do izvjesnih transformacija u djelovanju kulturno-prosvjetnih drustava, da je Sloga postala maticno mjesto KUD “Slobodan Princip-Seljo” a prostorije u zgradi Gajreta obitavaliste OKUD-a “Miljenko Cvtitkovic”, u oba drustva formirani su plesni orkestri koji su zabavljali generaciju koja je pristizala.

Slika 2. Sloga, Oktobar 1957, s lijeva na desno: Aco Terzic (sax), Berislav Odic(truba), Dejan Zagorac (klarinet), Djordje Kisic (bubanj), Dusan Pejnovic (harmnika), Niksa Dabovic (klavir), Igor Capljinski (gitara), Miso Zivojnovic (kontrabas)

To je vrijeme kada u Sarajevu pored orkestra SPO (Sarajevski plesni orkestar) koji je djelovao u domu DTV Partizan u Miss Irbininoj ulici (popularni FIS), djeluju sastavi pri Akademskom drustvu APOS (Akademski plesni orkestar), pri Omladinskom drustvu Miljenko Cvitkovic orkestar “MC”, u Radnickom univerzitetu svira orkestar koji okuplja Mordo (ne sjecam se ni imena ni prezimena), u Tvornici duhana orkestar Jakice Gutmana, u Novom Sarajevu pri Kulturno-umjetnickom drustvu svira orkestar drustva “Mladen Stojanovic”, sve su to grupice od 4-5 muzicara, sa izuzetkom u FIS-u i Slozi gdje posao obavljala orkestarska formacija od sedam do deset ljudi, i naravno nezaobilazni Slavko Hitri koji obitava u hotelima Evropa, Central itd. sa povremenim angazmanima u hotelima na moru, u Njemackoj i na radio Sarajevu.

Organizacione promjene u okvirima djelovanja kulturno-prosvjetnih drustava imalo je za posljedicu da se medju orkestrima pocinju razmijenjivati notni zapisi aktuelnih kompozicija. S obzirom da je znacajan broj tih zapisa bio koristen u muzici za ples i da je vukao porijeklo iz sredina koje su bile tematski i vremenski ispred dogadjanja u muzici Sarajeva, bitno je napomenuti da je velika vecina kompozicija imala atribuciju jazz muzike i da se uglavnom oslanjala na interpretacije poznatih izvodjaca zabavne i jazz muzike vidjenih u filmovima, preuzetih sa snimljenog materijala, stampanih dionica u casopisima kao sto je Down Beat itd. Dakle, radilo se o interpretcijama Luisa Armstronga, Dave Brubecka, Miles Devisa, Coltrane-a, Red Garlanda, Harry Jamesa, Dori Day, Basie-a, Frank Sinatre i dr.

Dakle, pocetkom seste dekade, u Sarajevu se svirao ozbiljan program jazz muzike. Formiran je velikli zabavni orkestar pri Kulturno-umjetnickom drustvu “Slobodan Princip-Seljo” koji je imao klasicnu postavu velikog orkestra (pet saksafona, cetiri trube, tri trombona, klavir, bas, gitara i bubnjevi). Orkestar je nastao okupljanjem muzicara iz Sloge I MC-a sa povremenim gostovanjem muzicara iz SPO-a ili iz orkestra Sarajevske opere I baleta.

Slika 3. Sloga, Oktobar 1957, s lijeva na desno: Aco Terzic (sax), Berislav Odic(truba), Dejan Zagorac (klarinet), Dusan Pejnovic (harmnika), Djordje Kisic (bubanj)

Iz tog perioda bitno je zabiljeziti prvi samostalni cjleovecernji koncert tog orkestra koji je pripremio i kojim je dirigovao Dejan Zagorac, zatim nastupi u povodu obiljezavanja Dana mladosti u Beogradu, koncerti u Banja Luci i Tuzli, zatim pokusaji da se taj orkestar inaugurira kao Zabavni orkestar Radio Sarajeva (u cemu se nije uspjelo). Uz orkestar nastupale su i vokalne interpretatprke Azra Halilovic i Zuza Stitic, Safija Celebic cije interpretacije kao sto su "How high the moon", "Sumertime", "Over the rainbow" i dr takodjer predstavljaju interpretacije arhivskog znacenja.

Pojavom vokalnog okteta Nemanje Krosnjara u kojem su djelovali, pored Krosnjara, Emira Kurtovic-Mikica, Antoaneta Sinkovic-Zuza, Lila Zecevic, Boro Spasojevic,Neven Dzamonja, Zivorad Vekic i Anton Marinic, ucinjen je znacajan pomak kako ka vizuelnoj komponenti (veci dio okteta bio je rado vidjen na korzou) kao i ka visebojnosti glasovnog iskazivanja kompozicija domacih i stranih autora. Kompozicija "Over the rainbow" najvise je odgovarala glasovnom potencijalu sastava, tako da su istu vise puta ponavljali u brojnim nastupima.

Pored njih veoma uspjesno su djelovali solisti kao sto su Sokrat Kajevic ("Granada"), Miroslav Stajic ("Hey Joe"), Josko Lupi ("Sixteen Tones") Branislav Bujic ("When the Saints Go Marching In") i drugi. Njihove interpretacije dugo su bile udarne kompozicije na sastancima, plesnim vecerima, balovima i sl. Uz vokalne interpretatore razvijali su se i kompozitor tako da su njihovim doprinosom - Matijevica ("Vece u drustvu"), Jovana Sofilja ("Moja mala Tea"), Radmila Zurovca ("Vihor"), Ladislava Bezuljka, Zarka Roja (Konjic i Sanke) - prosirivane osnove vokalnog i orkestarskog rada.

Interesantno za to vrijeme i orkestarski rad bila je cinjenica da se u Sarajevu okupila poveca grupa muzicara iz drugih sredina (Subotica, Novi Sad, Beograd, Zagreb) medju kojima se izdvajaju Dovat, Sinjeri, Kovac, Capljinski, Lorkovic, Stoparic i dr. sto je ostvarilo znacajan utjecaj na muziciranje kako velikog, tako i malih sastava. Vec tada su se osjecala pomjeranja i produhovljen odnos prema dixilandu i be-bop muzici, kao i ka slobodnijim formama djelovanja malih sastava.

S obzirom da je rad velikog orkestra bio uslovljen okupljanjem muzicara iz razlicitih sredina, sto je otezavalo rad, pored evidentnog nedostatka kvalitetnih instrumenata uslovilo je da se rad pretezno usmjeravao na formiranje kvarteta, kvinteta i povremeno seksteta. Odlaskom i povratkom sa gostovanja u inostranstvu donosile su se novije spoznaje o mogucnostima interpretiranja muzickog materijala. Tako je, naprimjer, u polovini seste dekade kvartet Slavka Hitrija okupio basistu Sinjerija, bubnjara Nikolica i saksafonistu Zagorca cija interpretacija kompozicije "Over the rainbow" i danas predstavlja numeru arhivske vrijednosti.

Kvintet Igora Capljinskog, koji je okupio pored gitariste Capljinskog akordeonistu Volperta, basistu Sinjerija, saksafonistu Dejana Zagorca i bubnjara Zahida Dzihana predstavio je siroj javnosti veoma delikatne muzicke numere koje su bliske muziciranju B. Casela, D.Brubeca i G.Shearinga.

Grupacija muzicara koja se pojavljaje uz djelovanje Kornelija Kovaca, koja datira u drugoj polovini seste decade, nosila je obiljezja nastupajuceg vala muzike sezdesetih godina. Ta muzika je zamijenila, kako instrumentalno, tako i morfoloski djelovanja prethodne generacije donoseci novi kvalitet i drugacije obiljezje muzicke scene Sarajeva.

Zapamtice se da je u Slogi plesno vece zapocinjalo kompozicijom "Kada sveci marsiraju", da je zastitni znak MC-a bio "Bubnjarski bogie-wogie", da su SPO u vecem dijelu nastupanja svirali muziku tipa "Moonlight serenade". Takodje je za pamcenje Non-Stop vece koje je priredjeno u FIS-u gdje su nastupili sastavi SPO-a sa S.Matijevicem, P. Rakocevicem, Z. Dnisom, Dj. Kisic I drugi dok su sa druge strane u ansamblu iz Sloge predstavljali M.Sabic, A.Terzic, B.Hufnagl, K.Kovac, D.Pejnovic, Z.Dzihan, I.Capljinski. M.Zivojnovic I D.Stoparic.

Slika 4. Orkestar vecera u studentskom domu na Bjelavama: Dordje Kisic, Cibi-Janos Volpert, Miso Zivojnovic, Igoru Capljinskom se vidi dio lica, Dusan Pejnovic, Dejan Zagorac i Aco Terzic

Neposredno u prvim godinama sedme decenije napokon je formiran Zabavni orkestar Radio Sarajeva. Novi instrumenti dali su nadahnuce muzicarima i pedagozima da se odgovarajucim elanom pristupi stvaranju. Nazalost, a to je obiljezje i danasnje situacije, orkestar nije imao jaku solisticku liniju, nedostajajo je trubac tipa Miroslava Sabica, ili saksafonista tipa Dejan Zagorac, ili trombonista kakav je bio Dusan Pejnovic, ili gitarista kao Igor Capljinski ili akordeoniste kakv je bio inventivni Janos Volpert, ili klavirista diapazona Kornelija Kovaca itd.

Godine nakon sedamdesetih nose sasvim drugacije obiljezje. I u tom periodu se stvara jazz muzika, medjutim to je dio stvaralastva koji nije dovoljno blizak osnovnoj liniji koja prati klasicnu jazz muziku. Iako i u tom dijelu stvaralastva postoje naznake veze i srodnosti sa klasicnim jazzom tek ce se, vjerovatno u kasnijim interpretacijama muzike tog vremena, naci i evaluirati stvaralastvo grupacije kojoj pripadaju D.Popovic, F.Redzic, B. Kovacevica, Dj. Kisica, E. Arnautalica, D. Zagorca, S.Matijevica. B.Hufnagla i dr.

PS>

Ovaj prekratki osvrt na muzicko djelovanje u prvim poslijeratnim godinama nema pretenzije da bude autenticno interpretiranje dogadjanja na muzickoj sceni. Nedostaju, u nastojanju da se u najkracim linijama akcentira pocetak i jedno vidjenje prisustva jazza u Sarajevu, detalji kao sto su djelovanje pojedinaca i grupa koji su se pojavljivali prije 1941. godine, nedostaju imena i pozivi na interpretacije koje se uz ta imena mogu vezivati, poznato je da je "Ramona" plesana i prije rata, da su prepoznatljivi taktovi regtime kompozicija "Lamb at walk", da se iz ratnih dana povlaci kompozicija "Lili Marlen" itd.

S obzirom na pripadnost grupi koja je nastala pri “Miljenku Cvitkovicu” i kasnije djelovanje u orkestru u “Slozi” veci dio navoda vezujem se za rad u ta dva orkestra.